ในวัฒนธรรมไทย ครูได้รับการยกย่องให้เป็น “พระคุณที่สาม” รองจากบิดามารดา ด้วยความสำคัญนี้ ประเทศไทยจึงได้กำหนดให้วันที่ 16 มกราคม ของทุกปีเป็นวันครูแห่งชาติ เพื่อระลึกถึงพระคุณและความสำคัญของครูที่มีต่อการพัฒนาชาติบ้านเมือง
วันครูถือกำเนิดขึ้นพร้อมกับการประกาศใช้พระราชบัญญัติครู พ.ศ. 2488 ในสมัยรัฐบาลจอมพล ป. พิบูลสงคราม ซึ่งเป็นจุดเริ่มต้นของการยกระดับมาตรฐานวิชาชีพครูและการจัดระเบียบการประกอบวิชาชีพครูอย่างเป็นระบบ นับเป็นการวางรากฐานสำคัญของการพัฒนาการศึกษาไทย
วันครูมีความสำคัญต่อสังคมไทยหลายประการ นอกจากจะเป็นโอกาสให้ลูกศิษย์ได้แสดงความกตัญญูกตเวทีต่อครูบาอาจารย์แล้ว ยังเป็นวันที่สังคมร่วมกันตระหนักถึงความสำคัญของวิชาชีพครู ที่มีบทบาทในการหล่อหลอมเยาวชนให้เป็นพลเมืองที่มีคุณภาพ วันครูยังเป็นโอกาสที่ครูทั่วประเทศได้พบปะแลกเปลี่ยนประสบการณ์ และร่วมกันพัฒนาวิชาชีพเพื่อประโยชน์ของการศึกษาไทย
ในวันครู สถานศึกษาและหน่วยงานทางการศึกษาทั่วประเทศจะจัดพิธีกรรมและกิจกรรมสำคัญหลายประการ เริ่มตั้งแต่พิธีทำบุญตักบาตรในภาคเช้า ตามด้วยพิธีระลึกถึงพระคุณบูรพาจารย์ การมอบเครื่องหมายเชิดชูเกียรติครูอาวุโส และพิธีมอบรางวัลครูดีเด่น นอกจากนี้ยังมีการจัดกิจกรรมทางวิชาการ เช่น การสัมมนา การอบรม และการแลกเปลี่ยนประสบการณ์ระหว่างครู เพื่อพัฒนาศักยภาพในการจัดการเรียนการสอน
ครูมีบทบาทสำคัญในการพัฒนาชาติหลายด้าน ทั้งการพัฒนาทรัพยากรมนุษย์ให้มีความรู้ความสามารถ การปลูกฝังคุณธรรมจริยธรรม และการสร้างความเป็นพลเมืองที่ดี ครูไม่เพียงแต่ถ่ายทอดความรู้ทางวิชาการ แต่ยังเป็นแบบอย่างที่ดีในการดำเนินชีวิต เป็นที่ปรึกษาและให้กำลังใจแก่ศิษย์ในยามที่ต้องเผชิญปัญหาและอุปสรรค
ในยุคที่โลกมีการเปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็ว บทบาทของครูยิ่งทวีความสำคัญมากขึ้น ครูต้องปรับตัวและพัฒนาตนเองอยู่เสมอ เพื่อให้สามารถจัดการเรียนการสอนที่สอดคล้องกับความต้องการของผู้เรียนและสังคมที่เปลี่ยนแปลงไป ครูในยุคปัจจุบันไม่เพียงแต่ต้องมีความรู้ในวิชาที่สอน แต่ยังต้องมีทักษะในการใช้เทคโนโลยี การจัดการเรียนรู้แบบบูรณาการ และการพัฒนาทักษะที่จำเป็นในศตวรรษที่ 21 ให้แก่ผู้เรียน
วันครูจึงไม่เพียงแต่เป็นวันแห่งการรำลึกถึงพระคุณครู แต่ยังเป็นวันที่สะท้อนให้เห็นถึงความสำคัญของวิชาชีพครูที่มีต่อการพัฒนาประเทศ และเป็นแรงบันดาลใจให้ครูทั่วประเทศมุ่งมั่นพัฒนาตนเองเพื่อสร้างการศึกษาที่มีคุณภาพแก่เยาวชนไทย